Przedłużone prawo pobytu obywateli Ukrainy w Polsce i inne zmiany w przepisach imigracyjnych

Dalszy pobyt w Polsce obywateli Ukrainy po 4 marca 2024 r.

W październiku 2023 r. na poziomie Unii Europejskiej (UE) zdecydowano o wydłużeniu ochrony czasowej dla osób uciekających przed wojną w Ukrainie o jeden rok, tj. z 4 marca 2024 r. do 4 marca 2025 r. [link].

W zakresie obywateli Ukrainy oraz członków ich rodzin objętych ochroną w Polsce, wdrożenie tej decyzji wymaga jednak odpowiedniej zmiany przepisów ustawowych, tj. tzw. Specustawy dotyczącej obywateli Ukrainy.

Specustawa przewidywała i dalej jeszcze przewiduje, mimo decyzji UE, że ochrona, w tym prawo do pobytu, obejmuje okres do 4 marca 2024 r., z wyjątkiem dotyczącym głównie dzieci uczęszczających do szkoły w tym dniu i ich rodziców lub opiekunów, gdy ochrona ma miejsce do końca sierpnia 2024 r. W kontekście zbliżającej się daty 4 marca 2024 r., obywatele Ukrainy objęci Specustawą, a także ich pracodawcy, pozostawali w niepewności co do dalszego prawa do pobytu w Polsce po 4 marca 2024 r., oczekując na podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu zmiany krajowych przepisów zgodnie z decyzją UE.

Z ulgą zatem odnotowujemy, że 2 lutego 2024 r. opublikowano projekt zmiany Specustawy, który 6 lutego 2024 r. został skierowany do Sejmu [link] i następnie został przekazany pod obrady Sejmu na dzień 7 lutego 2024 r. Projekt przewiduje przedłużenie ochrony dla osób objętych Specustawą, w tym prawa do pobytu w Polsce, do 30 czerwca 2024 r.

Do ogłoszenia zmiany Specustawy w Dzienniku Ustaw muszą jednak zostać podjęte kolejne czynności przez Sejm, Senat oraz Prezydenta. Liczymy na sprawne procedowanie projektu i zakończenie pracy z wyprzedzeniem przed 4 marca 2024 r., tak by zapewnić ciągłość prawa do pobytu w Polsce beneficjentów Specustawy i wydłużenie go do 30 czerwca 2024 r.

Nie można jednak wykluczyć zawetowania nowelizacji Specustawy przez Prezydenta, co wynika z bieżącej sytuacji politycznej oraz co może skomplikować sytuację obywateli Ukrainy objętych Specustawą.

Pewnym zaskoczeniem jest też, że projekt przewiduje wydłużenie ochrony jedynie do 30 czerwca 2024 r., a nie do 4 marca 2025 r., jak wynika z decyzji UE. Z informacji dołączonych do projektu wiemy, że Rząd planuje jednak dalsze przedłużenie ochrony z 30 czerwca 2024 r. do 4 marca 2025 r., lecz w późniejszym terminie. Ma to nastąpić w ramach szerszego przeglądu i kompleksowej zmiany Specustawy, co jak przewidujemy, skutkować będzie pozbawieniem w przyszłości beneficjentów Specustawy niektórych uprawnień socjalnych.

Istnieje grupa cudzoziemców, którzy nie są objęci Specustawą, ale są objęci ochroną zgodnie z zakresem podmiotowym decyzji UE. Najczęstszy, ale nie jedyny przypadek, to obywatele Białorusi posiadający przed wojną zezwolenie na pobyt stały w Ukrainie. Dla tych cudzoziemców wydaje się zaświadczenia o objęciu ochroną czasową i nie dotyczy ich omawiana zmiana Specustawy. Ich prawo do pobytu w Polsce ulega automatycznemu przedłużeniu do 4 marca 2025 r. zgodnie z decyzją UE. Potwierdza to komunikat na stronie rządowej [link].

Podsumowując:

• prawo do pobytu w Polsce osób objętych Specustawą jest zagwarantowane jedynie do 4 marca 2024 r. (w pewnych przypadkach do 31 sierpnia 2024 r.),
• oczekujemy jednak na wydłużenie tego uprawnienia do 30 czerwca 2024 r. w ciągu następnych kilku tygodni, a może nawet dni,
• cudzoziemcy objęci Specustawą oraz ich pracodawcy powinni monitorować status projektu nowelizacji Specustawy,
• oczekujemy następnie na szerszą, kompleksową, nowelizację Specustawy wydłużającą dalej prawo do pobytu jej beneficjentów w Polsce do 4 marca 2025 r.,
• zmiana Specustawy nie dotyczy cudzoziemców z niej wyłączonych, ale objętych ochroną czasową zgodnie z decyzją UE, którzy posiadają zaświadczenie o ochronie czasowej. Pobyt tych osób w Polsce jest już teraz automatycznie wydłużony do 4 marca 2025 r., bez konieczności zmiany zaświadczenia.

Zawieszenie programu Poland. Business Harbour

Program Poland. Business Harbour („PBH”) umożliwiał uzyskanie specjalnych wiz PBH uprawniających do pracy w Polsce dla pracowników firm relokujących się do Polski (tzw. ścieżka biznesowa PBH) oraz dla specjalistów IT określonych narodowości, którzy zamierzali podjąć zatrudnienie w Polsce w jednej z firm uczestniczących w programie PBH (tzw. ścieżka indywidualna). Możliwe było też uzyskanie wiz PBH dla członków rodziny. Program początkowo dotyczył firm i specjalistów z Białorusi, jednakże następnie ścieżka biznesowa została rozszerzona na inne kraje, a ścieżka indywidualna także na obywateli Gruzji, Ukrainy, Armenii, Azerbejdżanu, Mołdawii i Rosji (w tym ostatnim przypadku oczywiście z dalszymi zmianami).

Szybka i prosta ścieżka uzyskania wizy PBH, która umożliwiała również podjęcie zatrudnienia w Polsce bez uzyskiwania zezwolenia na pracę czy założenie działalności gospodarczej, powodowała, że program ten był bardzo popularny wśród firm IT i specjalistów IT, zwłaszcza z Białorusi.

26 stycznia 2024 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych ogłosiło jednak [link] zawieszenie udziału w programie PBH, co jest istotne zwłaszcza w zakresie tzw. ścieżki indywidualnej (ścieżka biznesowa została zawieszona już wcześniej). W komunikacie MSZ wyjaśnia, że program PBH zostaje zawieszony do czasu przyjęcia rozwiązań gwarantujących właściwą weryfikację firm i cudzoziemców będących jego beneficjentami.

Zatem obecnie firmy oraz specjaliści IT nie mogą korzystać z szybkiej ścieżki PBH. Jednakże dalej możliwa jest relokacja na zasadach ogólnych, w tym uzyskanie wizy pracowniczej.

Nowa strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030

1 lutego 2024 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opublikowało harmonogram prac nad przyjęciem nowej, kompleksowej, strategii migracyjnej na lata 2025-2030 [link].

W 2024 r. mają być prowadzone analizy i prace koncepcyjne skutkujące przyjęciem nowej strategii do końca 2024 r. W pierwszych dwóch kwartałach 2025 r. mają zostać przyjęte nowe regulacje prawne, w tym nowa ustawa o cudzoziemcach.

Cudzoziemcy i pracodawcy powinni zatem śledzić dalszy przebieg prac w tym zakresie, który może skutkować rewolucją w zakresie zasad legalizacji pobytu cudzoziemców w Polsce i ich zatrudniania.

Nie wykluczamy również równoległego wznowienia prac nad i przyjęcia nowej ustawy o zatrudnieniu cudzoziemców, której projekt przedstawiony jeszcze przez poprzedni Rząd, przewiduje istotne zmiany dla pracodawców, w tym m.in. zniesienie procedury testu rynku pracy (tzw. „informacja starosty”).

Wdrożenie Dyrektywy 2021/1883 i inne zmiany

5 lutego 2024 r. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów poinformowała o pracach nad projektem (UC15) zmiany ustawy o cudzoziemcach i niektórych innych ustaw [link]. Planowany termin zakończenia prac nad projektem przewidywany jest już na drugi kwartał 2024 r. Projekt ten wdrażać ma Dyrektywę 2021/1883, której termin implementacji upłynął w 2023 r. oraz obejmować ma również inne zmiany istotne dla cudzoziemców oraz ich pracodawców. W szczególności, projekt ma obejmować rozwiązania ułatwiające aplikowanie o zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (tzw. blue card) oraz rozszerzać zakres uprawnień osób posiadających takie zezwolenie, czy też wdrażać procedurę aplikowania on-line o zezwolenie na pobyt.

31 stycznia 2024 r. weszła w życie zmiana w zakresie sposobu odnotowywania w wizie celu jej wydania, gdy wiza jest wydawana po to, by móc korzystać z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka.

Zespół ds. prawa imigracyjnego kancelarii Bird & Bird pozostaje do Państwa dyspozycji i udzieli wsparcia w zakresie legalizacji pobytu lub zatrudniania cudzoziemców w Polsce. Zapraszamy do kontaktu.