Projekt nowelizacji specustawy dotyczący obywateli Ukrainy w Polsce jest już dostępny

Wejście w życie zmian planowane jest na 1 lipca 2024 r. Projekt jest obecnie przedmiotem konsultacji publicznych i dalszych prac legislacyjnych. Nie wykluczamy zatem jego dalszych zmian, w tym istotnych.

Główne zmiany

Przyjmując jednak, że podstawowe założenia Projektu nie ulegną zmianie, to po jego końcowym przyjęciu jako obowiązującej ustawy, najważniejsze zmiany dla obywateli Ukrainy pracujących w Polsce oraz dla ich pracodawców, będą następujące:

• przedłużenie legalności pobytu obywateli Ukrainy (i niektórych innych cudzoziemców) posiadających PESEL UKR na terytorium Polski do 30 września 2025 r.

Obecnie prawo do pobytu tych osób obejmuje okres do 30 czerwca 2024 r., z pewnymi wyjątkami głównie dla dzieci uczęszczających do szkoły i ich opiekunów, gdy pobyt jest uznawany za legalny do końca sierpnia 2024 r. lub do końca września 2024 r.

Podobnie Projekt przewiduje przedłużenie do 30 września 2025 r. innych wskazanych w nim tytułów pobytowych obywateli Ukrainy (w tym tych nieposiadających PESEL UKR).

• 7 dni, a nie jak do tej pory 14 dni, dla pracodawcy na złożenie powiadomienia o rozpoczęciu pracy przez obywatela Ukrainy,

• od dnia wskazanego w komunikacie Ministra właściwego do spraw wewnętrznych określającego dzień wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających stosowanie tego rozwiązania, cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie PESEL UKR, którzy posiadają PESEL UKR w momencie złożenia wniosku oraz wcześniej posiadali ten status w dniu 4 marca 2024 r. będą mogli wnioskować o wydanie karty pobytu, której odebranie będzie tożsame z udzieleniem zezwolenia na pobyt czasowy na okres 3 lat.

Wniosek o tę specjalną kartę pobytu będzie składany elektronicznie. Ta specjalna karta pobytu będzie zwalniała cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę (też pracodawca nie będzie miał obowiązku złożenia powiadomienia). Na podstawie tej karty pobytu cudzoziemiec będzie mógł także podejmować i wykonywać działalność gospodarczą. Karta Pobytu nie będzie powiązana z zatrudnieniem u konkretnego pracodawcy. Natomiast zostanie cofnięta, jeżeli cudzoziemiec opuści Polskę na okres 6 miesięcy lub dłużej.

Pełna treść Projektu wraz z informacją co do dalszych działań legislacyjnych znajduje się pod tym linkiem.

Projekt wprowadza również inne zmiany istotne dla obywateli Ukrainy, w tym m.in.:

• ograniczając przysługujące im świadczenia,
• wprowadzając procedurę dot. przywrócenia numeru PESEL UKR adresującą praktyczne problemy, gdy czasami PESEL UKR zostaje cofnięty bez jasnej przyczyny,
• przewiduje konieczność złożenia nowego powiadomienia w przypadku ponownego zarejestrowania obywatela Ukrainy przez pracodawcę w ZUS,
• wymóg określenia w powiadomieniu wynagrodzenia cudzoziemca co najmniej na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• umożliwia również cudzoziemcom ze statusem PESEL UKR wnioskowanie o zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną, itp.

Najważniejsze wnioski dla pracodawców i cudzoziemców (pracowników)

• Zakładając, że Projekt zostanie uchwalony w podobnym do proponowanego obecnie brzmieniu, pracodawcy zatrudniający cudzoziemców ze statusem PESEL UKR nie będą musieli martwić się o ich prawo do pobytu w Polsce po 30 czerwca 2024 r., w tym weryfikować, czy cudzoziemiec wystąpił o zezwolenie na pobyt czasowy przed tym dniem. Prawo do pobytu w Polsce zostanie bowiem wydłużone do 30 września 2025 r.

• Czasami pracodawcy zapominają złożyć powiadomienie o zatrudnieniu obywatela Ukrainy w terminie 14 dni od rozpoczęcia pracy. Projekt przewiduje skrócenie tego terminu do 7 dni. Pracodawcy będą musieli zwiększyć staranności w tym zakresie.

• Cudzoziemcy posiadający obecnie PESEL UKR, przebywający na tej podstawie w Polsce, którzy posiadali PESEL UKR też w dniu 4 marca 2024 r., uzyskają możliwość uzyskania specjalnej karty pobytu na okres 3 lat wnioskując o nią online.

Zakres uprawnień wynikających z takiej karty pobytu będzie szeroki i nie będzie ona powiązana z zatrudnieniem u konkretnego pracodawcy. W większości przypadków (chociaż w konkretnych przypadkach konkluzja może być inna), taka karta pobytu będzie dla cudzoziemca lepszym rozwiązaniem niż dostępne obecnie alternatywy.

Aktualnie cudzoziemiec ze statusem PESEL UKR może wnioskować o trzy rodzaje zezwoleń na pobyt czasowy, tj. zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, tzw. blue card lub o zezwolenie w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Niektórzy cudzoziemcy złożyli już wnioski o takie zezwolenia lub planują wystąpić o nie. Cudzoziemiec powinien zatem rozważyć czy w jego przypadku jest to celowe i czy nie lepiej byłoby wstrzymać się z występowaniem z wnioskiem, czekając na wydłużenie prawa do pobytu w Polsce do 30 września 2025 r. oraz umożliwienie wnioskowania o omawianą specjalną kartę pobytu.

Cudzoziemiec powinien też zastanowić się czy nie podjąć działań w związku ze złożonym już wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy. W tym zakresie Projekt przewiduje, że w przypadku wystąpienia o omawianą specjalną kartę pobytu, trwające postępowanie z poprzedniego wniosku cudzoziemca o jedno z ww. zezwoleń na pobyt czasowy zostanie umorzone. Ta zasada nie będzie miała jednak zastosowania do osób, które już uzyskały jedno z takich zezwoleń, ale później chciałyby wystąpić o omawianą specjalną kartę pobytu, jako korzystniejszą. Istnieje ryzyko, w zależności od brzmienia finalnie uchwalonej ustawy, że uzyskanie jednego z zezwoleń na pobyt czasowy, o które może obecnie wnioskować cudzoziemiec z PESEL UKR, wyłączy możliwość uzyskania później omawianej specjalnej karty pobytu.

Autorzy: Michał Olszewski (Counsel), Katarzyna Bajorska (Paralegal), praktyka prawa pracy Bird & Bird